Woorden doen er toe!

Hoe vind jij het als er tegen je wordt gezegd: je gaat kanker vast verslaan? Of je wint deze strijd? Zo zijn er nog tal van woorden die vaak gezegd worden als je de diagnose kanker hebt gekregen. Mensen hebben niet altijd in de gaten hoe deze woorden kunnen kwetsen. De ene zal veel ondersteuning ervaren als je dit zegt, terwijl de ander juist heel verdrietig hier van wordt. Het kan voor een ander ook best moeilijk zijn om de juiste woorden te vinden. Ik denk dat het belangrijk is dat je je bewust bent van de kracht van woorden.

Onderstaand artikel las ik in de Margriet d.d. 23-03-2024, en heb dit in het geheel overgenomen:
Om iemand met kanker te steunen, gebruiken we vaak metaforen als ‘vechten’ en strijden’. Ze zijn goedbedoeld, maar werken averechts, zegt taalwetenschapper Dunja Wackers (32). Want wat als je niet geneest? En welke woorden kun je wél gebruiken. Taalwetenschapper Wackers is gepromoveerd op een onderzoek naar kritiek rondom het gebruik van strijdmetaforen bij kanker.

Wat laat jouw onderzoek zien over strijdmetaforen?
“Mijn onderzoek laat zien dat mensen zich niet altijd herkennen in metaforen die het hebben van kanker vergelijken met een strijd. Een chemokuur voelt voor sommige patiënten bijvoorbeeld helemaal niet als een gevecht, maar meer als iets wat zij alleen maar kunnen ondergaan, hopend op het beste. Bovendien leggen dit soort metaforen de verantwoordelijkheid voor herstel veelal bij de patiënt. Als iemands kanker niet te genezen is, kan dat gevoelens van schuld en schaamte oproepen: ‘Heb ik dan niet hard genoeg gevochten?’”

Zijn andere metaforen persé beter?
“Ik pleit niet voor een bepaalde metafoor boven een andere, daar is mijn onderzoek niet op gericht. Maar wat wel uit mijn resultaten kan worden afgeleid, is dat bewustwording prettig kan zijn. Specifieker: bewustwording van het feit dat de metaforen kwetsend en schadelijk kunnen zijn, ook al zijn ze vaak goedbedoeld (zoals: ‘Je bent zo sterk en dapper, je gaat de ziekte verslaan,’ red.). Daarnaast is het goed om te beseffen dat patiënten voor zichzelf kunnen bepalen of ze hun ziekte zien als een strijd, en waar die strijd dan precies op is gericht, of wellicht als iets anders.”

Wat kun je dan het beste zeggen tegen iemand met kanker?
“Belangrijk is het besef: er is geen one size fits all metafoor. Je kunt iemand op verschillende manieren ondersteunen met woorden, ook zonder gebruik te maken van strijdtermen. Een andere metafoor voor kanker die vaak voorkomt, is ‘reis’. Deze metafoor heeft minder negatieve associaties en ook hiermee kun je aangeven dat je er zult zijn voor iemand. Dat je het pad samen met deze persoon bewandelt, bijvoorbeeld, ook op de ruige en moeilijke stukken. Met andere metaforische omschrijvingen benader je de situatie anders.”

Wat als patiënten zelf strijdmetaforen gebruiken?
“Als patiënten zich wél prettig voelen bij het idee van een strijd, kan het helpen om je te realiseren dat een metafoor op verschillende manieren te interpreteren is. Dat is dus niet per se als een strijd die gewonnen wordt door de sterkste of dapperste partij. De metaforen zouden waarschijnlijk minder schadelijk zijn als vaker benadrukt wordt dat kanker een ongelijke strijd is. En dat als een patiënt de zogenaamde strijd verliest, dit niet betekent dat hij of zij niet hard genoeg heeft gevochten.

Nog een voorbeeld is het woord ‘winnen’. Winnen hoeft niet gelijk te staan aan kankervrij verklaard worden. Een patiënt kan zijn of haar strijd op verschillende manieren winnen. Iemand kan voor zichzelf beslissen: ook als ik uiteindelijk aan de ziekte overlijd, kan ik gewonnen hebben door mijn leven op mijn eigen manier te hebben geleefd, ondanks de beperkingen van de ziekte. Ook door deze vorm van herinterpretatie zouden schadelijke effecten van strijdmetaforen kunnen worden beperkt.”

Kunnen we nog meer doen?
“In Engeland heeft de Nationale Gezondheidsdienst in 2007 besloten om strijdtermen in haar communicatie over kanker te vermijden, en ook KWF Kankerbestrijding maakt in slogans en andere communicatie over de ziekte bewuste keuzes in het gebruik van metaforen. Het lijkt me goed als deze bewustwording ook in de media en de maatschappij nog verder groeit, en dat we er met zijn allen bij stilstaan wat het effect van onze woorden kan zijn